Pałuki to niewielki region etnograficzny położony w północno-wschodniej Wielkopolsce. Charakteryzuje się on ciekawą kulturą ludową, po dzień dzisiejszy propagowaną poprzez różne działania edukacyjno –promocyjne m.in. w głównych ośrodkach miejskich, do których należą: Wągrowiec, Szubin, Żnin oraz Kcynia.
Podstawowym wyróżnikiem Pałuk jest tradycyjny kobiecy stój ludowy noszony podczas ważnych uroczystości rodzinnych oraz kościelnych. Charakterystycznym elementem tego stroju był czepiec noszony przez mężatki, uszyty z białego płótna lub tiulu, zdobiony białym, wypukłym haftem zwanym pałuckim. Pozostałe elementy stroju to: gorset zwany sznurówką, biała koszula, fartuch najczęściej w paski, pod nim spódnica nazywana dyrdokiem, czerwona halka popularnie nazywana piekielnicą, zdobiona w dolnej części haftem pałuckim wykonanym czarną nicią oraz biała halka. Motywy białego haftu znajdują się również na mankietach oraz stójce przy koszuli w dolnych częściach fartucha i białej halki a także na dopinanym kołnierzu zwanym kryzą.
Męski strój pałucki stanowiły: kapelusz nazywany ryjokiem, biała koszula, czerwona jaka, czarny lub granatowy żupan (rodzaj długiej marynarki bez rękawów)pas oraz ciemne lub białe spodnie wpuszczane w wysokie czarne buty.
Wśród mieszkanek Pałuk najbardziej utrwalił się zwyczaj noszenia czepca, który przypisany był mężatkom. W zbiorach Muzeum oraz w wielu prywatnych albumach zachowały się fotografie z ważnych uroczystości rodzinnych (wesela, rocznice ślubów, pogrzeby), na których kobiety mają ubrane czepce pałuckie.
Od 2014 roku przy Muzeum Regionalnym w Wągrowcu działa Koło Hafciarskie, którego członkinie odtwarzają elementy stroju ludowego oraz wykonują rzeczy inspirowane haftem i sztuką pałucką. Naukę w kole prowadzi twórczyni ludowa z dziedziny haftu pałuckiego Krystyna Ługiewicz z Bożejewiczek koło Żnina. Efektem tej pracy są liczne nagrody i wyróżnienia na najstarszym konkursie ludowym w Polsce organizowanym przez Szubiński Dom Kultury w Szubinie.
Wągrowieckie hafciarki promują sztukę pałucką a w szczególności haft po przez uczestnictwo w licznych imprezach o charakterze regionalnym a także prowadzenie zajęć warsztatowych z dziedziny haftu pałuckiego.
[Autor: Wiesława Gruchała]
