Srebrny puchar pamiątkowy z 1862 r. ofiarowany burmistrzostwu Joannie i Teodorowi Albertim z okazji 25-lecia małżeństwa, przez Chrześcijańskie Stowarzyszenie Mieszkańców Miasta Powiatowego Wągrowiec (Christlichen Bürgerverein in der Kreis Stadt Wongrowiec).
Teodor Lambert Albert Alberti (ur. 20. 04. 1818 – zm. 03. 01. 1888), przez ponad trzydzieści lat pozostawał na urzędzie burmistrza Wągrowca (1853-1886). Miasto w tym okresie rozwijało się dynamicznie, a liczba ludności podwoiła się. Żoną Teodora Lamberta Albertiego była Joanna Heere (ur. 1819). Ich ślub odbył się w Szamocinie w 1837 r.
Ich syn, noszący po ojcu imię Teodor, był katolickim księdzem, proboszczem parafii poklasztornej w Wągrowcu.
Siostrą burmistrza Teodora Lamberta Alberti była Eulalia Alberti, która wyszła za mąż za wągrowieckiego nauczyciela Józefa Przybyszewskiego. Po jej śmierci Józef ożenił się z Dorotą Grąbczewską i wyprowadził do Łojewa. Z tego drugiego małżeństwa urodził się 7 maja 1868 r. Stanisław Przybyszewski.
Herb – wygrawerowany na pucharze herb Wągrowca jest jedynym znanym wyobrażeniem, na którym postać cystersa zastąpiono figurą „Panny”. Herb w znanej dziś formie (czteropolowy), został wprowadzony do symboliki miejskiej ok. połowy XIX wieku.
KOMENTARZ: HERB WĄGROWCA: PANNA ZAMIAST CYSTERSA
W marcu 2018 r. zbiory wągrowieckiego muzeum wzbogaciły się o posrebrzany puchar z 1862 roku – pamiątkę 25-lecia małżeństwa Joanny i Teodora Lamberta Alberti. Teodor był burmistrzem Wągrowca i sprawował ten urząd przez kilkadziesiąt lat. Na pucharze wygrawerowano napisy dotyczące srebrnych godów oraz… herb Wągrowca w nieznanej dotąd odmianie.
W opinii większości heraldyków właściwy herb Wągrowca przedstawia półpostać modlącego się cystersa na błękitnym tle. W czasach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej wizerunek ten symbolizował zwierzchnią władzę cystersów (opata) nad miastem.
Herb Wągrowca według wzoru z XVI-XVIII w. Ryc. B. Biechowiak
Dawne herby miasta
Najwcześniejsze wyobrażenie herbu Wągrowca (z Cystersem), znamy z 1553 roku. W tej wersji herb występował na pieczęciach miejskich do schyłku XVIII wieku. Pod koniec tego samego stulecia – być może w związku z włączeniem tej części kraju do państwa pruskiego – w herbie wprowadzono istotne zmiany. Z 1793 r. znamy pieczęć miejską (burmistrzowską), na której widzimy tarczę podzieloną na dwa pola: w jedno z nich wpisano wyobrażenie zbrojnego ramienia, w drugie – topora. Ponad tarczą umieszczono postać kobiecą, trzymającą dwa rogi myśliwskie.
Druga pieczęć z 1793 roku należała do miejscowego sądu ławniczego (do wójta) i miała inną kompozycję: motyw zbrojnego ramienia i topora umieszczono ponad tarczą herbową, a w pole tarczy wprowadzono litery „MW”, będące skrótem od słów: „Miasto Wągrowiec”.
Herb z XIX wieku
Około połowy XIX wieku postanowiono przywrócić w herbie Wągrowca mobilia znane z czasów przedrozbiorowych. Tarczę herbową podzielono wówczas na cztery części, a w poszczególnych polach umieszczono: zbrojne ramię, topór i literę „W”. W czwartym polu najczęściej przedstawiano półpostać zakonnika. Zaprojektowany w ten sposób herb był dość przypadkowym „zlepkiem” figur, zaczerpniętych z trzech różnych, dawnych pieczęci. W odmianie wprowadzonej około połowy XIX wieku, herb przetrwał do dziś.
Herb Wągrowca wprowadzony ok. połowy XIX wieku (znaczek reklamowy z pocz. XX w.)
Cysters, Mężczyzna i Panna
Znamy kilka przypadków zastąpienia w herbie wizerunku zakonnika innymi figurami. Trudno określić, czym było to spowodowane. Prawdopodobnie był to efekt błędnego odczytania którejś z dawnych miejskich pieczęci lakowych. Znane są nieoficjalne odmiany herbu, w których zamiast cystersa możemy zobaczyć postać trzymającą przed sobą obręcz.
Herb Wągrowca w odmianie z postacią trzymającą „obręcz”. Ryc. B. Piechowiak.
Na pucharze z 1862 roku herb Wągrowca przedstawiono w niespotykanej dotąd odmianie. Tarczę podzielono na cztery pola, w trzech zachowując: zbrojną rękę, literę „W” i topór. Czwarta figura to półpostać Panny. Wydaje się, że jej wyobrażenie może być wzorowane na postaci kobiecej dzierżącej rogi myśliwskie, umieszczonej ponad tarczą na pieczęci burmistrzowskiej z 1793 roku.
Pieczęć lakowa z końca XVIII wieku.
Warto w tym miejscu dodać, że postać trzymająca rogi myśliwskie występowała jako herb rodziny Kegel, zaś Konstanty Kegel był w drugiej połowie XVIII wieku wielokrotnie wybierany burmistrzem Wągrowca. Chociaż takie rozwiązanie wydaje się prawdopodobne, to zagadka związana z obecnością Panny w herbie z 1862 roku pozostaje niewyjaśniona. Ostateczne rozstrzygnięcie tej kwestii będzie wymagało gruntownej analizy heraldycznej i historycznej.
Herb wygrawerowany na pucharze pamiątkowym Albertich z 1862 r.
*
Post scriptum:
Informacja na temat włączenia pucharu – daru dr. Axela Glue z Odenwaldu – do zbiorów Muzeum: https://www.wagrowiec.eu/pl/aktualnosci/po-156-latach-wrocil-do-wagrowca
[Marcin Moeglich]