Droga wychodząca z Wągrowca w kierunku północnym jeszcze w XIX wieku wiodła wśród pól i nazywano ją najczęściej Drogą Durowską. Pod koniec XIX wieku, gdy zaczęły powstawać przy niej kolejne budynki, otrzymała nazwę Margoniner-Strasse (Margonińska). Jednak wkrótce po śmierci urzędującego burmistrza Emila Weinerta (1912 rok), ulicę nazwano jego imieniem (Weinert-Strasse). Po odzyskaniu niepodległości ulicę nazywano Margonińską a później Tadeusza Kościuszki. We wrześniu 1939 roku, po zajęciu miasta przez Niemców, przywrócona została nazwa z okresu zaborów (Weinert-Strasse). Być może nazistów raziło, że burmistrz Weinert był m.in. przewodniczącym zarządu szkoły żydowskiej, w każdym razie jego nazwisko usunięto z nazwy a ulica do końca okupacji zwała się Adolf-Hitler-Strasse. Po wojnie przywrócono jej polskiego patrona – Tadeusza Kościuszkę.
Ulica Tadeusza Kościuszki, jedna z głównych arterii komunikacyjnych Wągrowca, powstała pod koniec XIX wieku, w okresie dynamicznego wzrostu liczby ludności miasta. Dla zilustrowania tego procesu można wskazać, że na początku dziewiętnastego stulecia Wągrowiec zamieszkiwało niespełna tysiąc osób, pół wieku później 2,5 tysiąca a w latach dziewięćdziesiątych ponad 5 tysięcy. W tej sytuacji starano się znaleźć nowe przestrzenie pod zabudowę. Stwierdzono wtedy, że najlepszym kierunkiem dalszego rozwoju będą północne rubieże, szczególnie tzw. Droga Durowska. Istotnym argumentem przemawiającym na jej korzyść, było położenie w sąsiedztwie malowniczego jeziora (warto pamiętać, że bardzo popularna stawała się wtedy „turystyka uzdrowiskowa”).
Budynki powstające przy nowej ulicy nie miały jednak charakteru uzdrowiskowego. Były to początkowo głównie obiekty urzędowe, związane z rozrastającą się administracją pruską. W latach dziewięćdziesiątych powstał tutaj gmach landratury (starostwa, rozbudowany w 1913 roku). Na początku XX wieku zbudowano m. in. sąd i więzienie. Na odległym o ponad pół kilometra drugim krańcu ulicy, wzniesiono w latach 1906-1909 okazały gmach seminarium nauczycielskiego. Nieco później, w okresie I wojny światowej, trwała budowa szpitala, którą ukończono po odzyskaniu niepodległości. Przestrzeń pomiędzy dwoma biegunami ulicy prędko została wypełniona prywatnymi willami i kolejnymi budynkami użyteczności publicznej. Ulica pozostawała „placem budowy” jeszcze w okresie międzywojennym.
Po II wojnie światowej ulica Kościuszki utrzymała reprezentacyjny charakter. Jednym z jej atutów wciąż pozostaje zachowany ład przestrzenny, nieznacznie zakłócony przez architekturę odstającą stylowo od zabudowań z pierwszych dekad XX wieku.
[Autor: M. Moeglich]
