Niedziela Palmowa (nazywana również Niedzielą Kwietną lub Wierzbową) rozpoczyna się w obrzędowości wielkanocnej w tzw. Wielki Tydzień. W tym dniu Kościół wspomina wjazd Jezusa do Jerozolimy. Najważniejszym elementem tych uroczystości jest procesja. Jej uczestnicy przynoszą palmy, które w zależności od regionu i czasu miały różny wygląd. Zwyczaj święcenia palm pojawił się w około XI wieku. Już w XV wieku m.in. w Tokarni koło Myślenic (woj. małopolskie) odbywały się procesje nie tylko z palmami, ale również z tzw. figurką Jezuska Palmowego.
RODZAJE PALM
Palmy kurpiowskie charakteryzują się wyjątkową długością od 3 do 12 metrów. Wykonane są z kwiatów z krepy lub bibuły, zielonych gałązek, kolorowych tasiemek. Na szczycie każdej palmy znajduje się tzw. czub. Do palmy dokłada się zielone gałązki, posiadające właściwości lecznicze.
Palmy kurpiowskie [Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Palma_wielkanocna]
W Wielkopolsce popularne były bukiety wykonane z gałązek wierzby z trawą wodną, związane kolorową tasiemką.
Na Pałukach wyrabiane są kropidła. Ich wyjątkowość polega na tym, że wykonuje się je z ziół o właściwościach leczniczych. Do najczęściej używanych należą: krwawnik pospolity – ma właściwości oczyszczające, przeciwkrwotoczne, wspomaga procesy trawienne, dziurawiec pospolity – pomaga w leczeniu niestrawności, a także w zaburzeniach równowagi nerwowej; wrotycz pospolity – leczy dolegliwości skóry, zwalcza pasożyty układu pokarmowego; kocanka – wspomaga w leczeniu dolegliwości żołądkowych, skórnych; mech. Zioła są owijane na łodydze trzciny wodnej, dodatkowo zdobione kwiatami z bibuły powszechnie nazywanymi różkami. Kropidła były traktowane jako palmy wielkanocne ale również służyły do święcenia świątecznych potraw.
Pałuckie kropidła, fot. W. Gruchała.
Popularne są też tzw. palmy wileńskie, które na tereny Polski trafiły dzięki przesiedleńcom z terenów wschodnich. Te kolorowe kompozycje wykonywane są ze suchych, barwionych traw. Długość takiej palmy wynosi około 40/50 cm.
Palmy wieleńskie [Źródło: http://poznajwilno.pl].
MAGICZNE WŁAŚCIWOŚCI PALM.
Palma jest symbolem sił witalnych i odradzającego się życia. Jej moc miało potęgować poświęcenie w kościele podczas wyjątkowych uroczystości.
Palmie przypisywano właściwości magiczne. W związku z tym stosowano odpowiednie praktyki obrzędowe, min. połykanie pąków wierzby podczas śniadania wielkanocnego co miało chronić przed chorobami gardła. Mikołaj Rej wspominał: ”kto bagniątka nie połknął, a dębowego Kristusa do miasta nie doprowadził, to już dusznego zbawienia nie otrzymał”. Palmy zakopywano na polach, co miało zapewnić urodzaj. W wielu miejscach do dzisiaj przechowuje się tę „magiczną wiązankę” aby chroniła dom przez cały rok od nieszczęścia związanego m.in. ze skutkami burzy.
Palma w wykonaniu mieszkanek Siedleczka, gm. Wągrowiec, fot. W. Gruchała.
Współcześnie, coraz częściej wykonuje się kompozycje palm, które zdobią kościoły w okresie świątecznym (od Niedzieli Palmowej do Zielonych Świątek). Jest to nowy zwyczaj, który z pewnością przyczynia się do pewnej integracji społecznej, ponieważ wykonanie takiej kompozycji wymaga pracy kilku osób, natomiast nie jest on zakorzeniony w tradycyjnej obrzędowości.
[Wiesława Gruchała]