Wśród uczestników Powstania Warszawskiego możemy odnaleźć osoby pochodzące z Wągrowca lub z miastem związane. Jednym z takich powstańców jest Jan Mendoszewski, pseudonim „Doszewski”.
Jan Mendoszewski pochodził ze znanej, wągrowieckiej rodziny, której członkowie już wcześniej zasłużyli się w walkach o niepodległość (m.in. jego kuzynowie Florian i Wincenty należeli do dowódców wągrowieckich oddziałów w powstaniu wielkopolskim 1918-1919 r.).
Rodzice Jana, Piotr i Bronisława z domu Kamińska, przenieśli się w okresie międzywojennym z Wągrowca do Warszawy. To tutaj, 9 grudnia 1921 roku, przyszedł na świat ich syn Jan.
Po wybuchu II wojny światowej, w okresie okupacji niemieckiej, Jan Mendoszewski utrzymywał ścisły związek z warszawskim podziemiem antyhitlerowskim. Był między innymi łącznikiem w kolportażu prasy podziemnej do Generalnego Gubernatorstwa. Był trzykrotnie aresztowany i osadzony w więzieniu na Pawiaku. Po wybuchu Powstania Warszawskiego, jako absolwent konspiracyjnej podchorążówki, został zmobilizowany do walki. Był żołnierzem 3 Batalionu Pancernego „Golski” w obwodzie Śródmieście Południe. Należał do kompanii szturmowej „Szafrański”, a następnie do kompanii szturmowej zgrupowania „Bogumił”. Po upadku powstania Jan Mendoszewski dostał się do niewoli niemieckiej i został osadzony w Stalagu X B Sandbostel.
Po wyzwoleniu obozu przez oddziały brytyjskie, Jan przyjechał do Wągrowca i zamieszkał u swojej ciotki Anny Mendoszewskiej. Do Warszawy nie miał po co wracać, bo rodzinny majątek uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie powstania. Wyczerpany i schorowany dochodził więc do zdrowia w Wągrowcu.
Ze względu na wcześniejszą przynależność do Armii Krajowej miał trudności z odnalezieniem się w nowej sytuacji politycznej. Już w 1945 roku podjął próbę sformowania oddziału do walki z władzą komunistyczną. Dowodzona przez niego, kilkuosobowa grupa, przyjęła nazwę „Szturm Podziemny”. W 1947 roku został aresztowany za „przynależność do nielegalnego związku, mającego na celu obalenie przemocą ustroju państwa polskiego”. Z więzienia został zwolniony rok później (przy dużym zaangażowaniu rodziny). Okoliczności zmusiły go jednak do opuszczenia Wągrowca. Wkrótce przeniósł się do Wrocławia, gdzie spędził resztę życia. Zmarł 13 lutego 1986 roku.
Opr. Marcin Moeglich
Jan Mendoszewski w powstańczym biogramie:
https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/jan-mendoszewski,30679.html
