Minikonferencja: DZWONOWO. ŚREDNIOWIECZNE ZAGINIONE MIASTO

W minioną środę odbyła się w Muzeum minikonferencja popularnonaukowa „DZWONOWO. ŚREDNIOWIECZNE ZAGINIONE MIASTO”, podsumowująca dotychczasowe badania przeprowadzone na tym wyjątkowym stanowisku. Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków.

Spotkanie zostało otwarte przez dyrektor Muzeum Regionalnego w Wągrowcu Małgorzatę Kranc-Rybczyńską [obszerny fragment tego wystąpienia, wprowadzający do tematyki badań w Dzwonowie, publikujemy w dalszej części wpisu].

Sesję popularnonaukową poprowadził dr Maciej Przybył z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.

W ramach sesji zaprezentowano cztery wystąpienia:

– Zaginione miasta w Polsce i metody ich badań (Piotr Wroniecki – Warszawa; ze względu na nieobecność Autora zreferowany przez kierownika „badań dzwonowskich” Marcina Krzepkowskiego);

– Dzwonowo w świetle przekazów historycznych (Marcin Moeglich – Wągrowiec)

– Wyniki badań archeologicznych w Dzwonowie (Marcin Krzepkowski – Wągrowiec)

– Jak żyli dawni mieszkańcy Dzwonowa w XIV-XVIII wieku, czyli o roli antropologów w odtwarzaniu historii (Beata Drupka, Joanna Wysocka – Wrocław)

Podczas spotkania zaprezentowano również publikację: „Dzwonowo. Średniowieczne zaginione miasto. Tom I: Środowisko przyrodnicze, dzieje miejscowości, badania nieinwazyjne”. Publikację w wersji cyfrowej (plik PDF), można pobrać tutaj: https://dzwonowo.files.wordpress.com/2018/03/dzwonowo-pdf-compressed.pdf

Uczestnicy zapoznali się też animacją prezentującą wyniki badań. Wizualizacja jest dostępna tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=MDbumhsaWUI

*

W jednej z sal muzealnych przygotowano wystawę wybranych zabytków pochodzących z badań archeologicznych w Dzwonowie oraz wystawę planszową dotyczącą prac badawczych.

Wszystkim uczestnikom dziękujemy za przybycie, włączenie się do dyskusji i życzliwe przyjęcie prezentacji.

Z WYSTAWĄ ORAZ WIZUALIZACJĄ MOŻNA ZAPOZNAĆ SIĘ W MUZEUM W GODZINACH OTWARCIA MUZEUM:

21 kwietnia (sobota) – godz. 10-16 (bilet ulgowy 3 zł, normalny 5 zł)

22 kwietnia (niedziela) – godz. 12-16 (wstęp wolny)

(poniedziałek – Muzeum nieczynne dla zwiedzających)

24 i 25 kwietnia (wtorek i środa) – godz. 10-16 (bilet ulgowy 3 zł, normalny 5 zł)

*

Wprowadzenie dyrektora Muzeum Regionalnego w Wągrowcu Małgorzaty Kranc-Rybczyńskiej:

„Dzwonowo. Średniowieczne zaginione miasto” – podsumowanie badań archeologicznych prowadzonych w latach 2014-2017 (fragment)

Na początku 2014 r., dzięki analizie zdjęć lotniczych dostępnych w serwisie geportal.gov.pl na polach ornych Dzwonowa (przysiółek wsi Niedźwiedziny w gminie Skoki), zaobserwowano wyróżniki roślinne wskazujące na istnienie tam pozostałości zabudowy średniowiecznego miasta, wcześniejszej wsi owalnicowej, cmentarza związanego z nieistniejącym już kościołem pw. św. Michała i siedziby właścicieli. Już wstępna kwerenda źródłowa wykazała, że licząca dziś kilkunastu mieszkańców  miejscowość posiada bogatą  historię sięgającą początków XIV wieku. W tym właśnie czasie Dzwonowo należało do wojewody poznańskiego Dobrogosta z rodu Nałęczów, który posiadał tam swą siedzibę rycerską, później zaś należało do jego potomków.

Odkrycie kolejnego po Starych Szamotułach i Nieszawie opuszczonego średniowiecznego miasta w Polsce wzbudziło duże zainteresowanie w kraju i za granicą. Jeszcze w 2014 r. opublikowany został artykuł w czasopiśmie Slavia Antiqua, w którym prócz samego opisu odkrycia nakreślono kierunki dalszych badań nad średniowiecznym Dzwonowem. Już na początku przyjęto, że badania te powinny mieć interdyscyplinarny charakter i powinni uczestniczyć w nich specjaliści reprezentujący różne dyscypliny nauki. Opracowując program badań przyjęto, że rozpoznanie obszaru dawnego miasta powinno być przeprowadzone nowoczesnymi metodami nieinwazyjnymi, zaś klasyczne niszczące badania wykopaliskowe ograniczone powinny zostać do niezbędnego minimum. Przyjęta strategia, zgodna z współczesną doktryną ochrony zabytków pozwoliła uzyskać szereg informacji o stanowisku, zachowując je dla kolejnych pokoleń.

Pierwsze prace terenowe w Dzwonowie rozpoczęły się już w lipcu 2014 r.  Aby potwierdzić odkrycie całego układu średniowiecznego miasta, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Poznaniu zlecił wykonanie zdjęć lotniczych oraz przeprowadzenie badań nieinwazyjnych z zastosowaniem magnetometru (dr Miron Bogacki, mgr Wiesław Małkowski oraz prof. Krzysztof Misiewicz z UW). Badanie te nie tylko potwierdziły wstępne ustalenia ale wykazały też, że lokalne warunki terenowe są niezwykle sprzyjające do realizacji tego typu rozpoznania.

W latach 2015-2017 prace terenowe w Dzwonowie realizowane były przez Muzeum Regionalne w Wągrowcu.

Przez trzy sezony (lata 2015-2017) prowadzono badania wykopaliskowe średniowiecznej siedziby rycerskiej rodu Nałęczów, należącej później do rodziny Skockich herbu Nowina, a w czasach nowożytnych do rodziny Rogalińskich herbu Łodzia. W latach 2015 i 2016 prace te finansowane były ze środków Muzeum Regionalnego w Wągrowcu, w ostatnim sezonie prowadzono je dzięki dotacji udzielonej przez Burmistrza Miasta i Gminy Skoki. Badania wykopaliskowe dworu rycerskiego nie zostały jeszcze zakończone i planowane są na lipiec 2017 r.

W latach 2016-2017 r. przeprowadzono badania sondażowe na terenie samego miasta, rozpoznano też fragment cmentarzyska przykościelnego oraz zachowane obwałowania miejskie. W 2016 r. prace sfinansowane były z funduszy Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków a w 2017 r. z dotacji Burmistrza Miasta i Gminy Skoki.

W ciągu 3 lat badań terenowych, prócz pracowników Muzeum Regionalnego w Wągrowcu wzięło w nich udział kilkudziesięciu studentów i wolontariuszy reprezentujących ośrodki uniwersyteckie w Poznaniu, Krakowie, Warszawie, Wrocławiu i Łodzi.

Ponieważ kosztorys pełniejszego wielokierunkowego rozpoznania unikatowych stanowisk dzwonowskich  znacznie wykraczał poza możliwości Muzeum, pod koniec 2014 r. złożono wniosek o dofinansowanie tych działań ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Niestety, do uzyskania funduszy na przeprowadzenie prac zabrakło 3 punktów.  Kolejną próbę podjęto pod koniec 2015 r., tym razem do uzyskania dofinansowana zabrakło 0,5 punktu, jednak pozytywnie zostało rozpatrzone odwołanie i ostatecznie została przyznana kwota w wysokości 90 tys. zł, a więc zmniejszona w stosunku do wnioskowanej o 34,8 tys. zł.

Właśnie pretekstem do dzisiejszego spotkania, w Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków, jest pomyślne zakończenie projektu: Dzwonowo – zaginione miasto. Interdyscyplinarne badania średniowiecznego i nowożytnego kompleksu osadniczego dofinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu: Dziedzictwo kulturowe – Ochrona zabytków archeologicznych. Zadanie to realizowane było w latach 2016-2017 przez Muzeum Regionalne w Wągrowcu przy współpracy Towarzystwa Miłośników Miasta Skoki i Ziemi Skockiej.

W ramach projektu ministerialnego przygotowano publikację książkową pt. Dzwonowo. Średniowieczne zaginione miasto, tom I. Środowisko naturalne, zarys dziejów, badania nieinwazyjne  pod redakcją Marcina Krzepkowskiego, Marcina Moeglicha i Piotra Wronieckiego.