Zmarł prof. Andrzej Marek Wyrwa

Z ogromnym żalem i smutkiem przyjęliśmy wiadomość, że 17 listopada br. zmarł prof. dr hab. Andrzej Marek Wyrwa, historyk i archeolog, kierownik Ekspedycji Archeologicznej „Łekno”, dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, członek Rady Muzeum przy Muzeum Regionalnym w Wągrowcu.

Uroczystości pogrzebowe  odbędą się 29 listopada 2022 r. o godz. 11.10 na Cmentarzu Komunalnym Junikowo w Poznaniu. Msza pogrzebowa odbędzie się 28 listopada 2022 r. o godz. 17.00 w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Poznaniu (os. Bolesława Śmiałego 122).

 

Prof. dr hab. Andrzej Marek Wyrwa  (*22 III 1955 †17 XI 2022)

Wybitny uczony, wykładowca uniwersytecki, badacz dziejów zakonu cystersów, średniowiecznej Polski i ziemi łekneńsko-wągrowieckiej, autor licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych. Historyk, archeolog i muzealnik. Charyzmatyczny kierownik Ekspedycji Archeologicznej „Łekno”,  dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, członek Rady Muzeum przy Muzeum Regionalnym w Wągrowcu. Człowiek wielkiego serca i otwartego umysłu. Przyjaciel Muzeum. 

 

Andrzej Marek Wyrwa pochodził z Drawska, urodził się 22 marca 1955 r. w Krzyżu Wielkopolskim. Po ukończeniu szkoły średniej, podjął studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ukończył dwa kierunki – historię i archeologię (w 1978 i 1981 r.) – po czym podjął pracę na uczelni.

Z właściwą sobie energią zorganizował pierwsze poważne przedsięwzięcie naukowo-badawcze: prace archeologiczne w Łeknie. Było to również duże wyzwanie organizacyjne. Wyniki rozpoznania terenowego były obiecujące i w 1982 r. powołano do istnienia Ekspedycję Archeologiczną IH UAM „Łekno”. Badania realizowane w ramach jej działalności trwały przez trzy dekady. W tym czasie uczony  prowadził wielowątkowe, interdyscyplinarne badania i przygotowywał publikacje dotyczące m.in. zakonu cystersów, przemian osadnictwa i szerzej dziejów ziem polskich w średniowieczu. Doktorat uzyskał w 1985 r. na podstawie rozprawy „Kronika Alberyka z Trois-Fontaines jako źródło do dziejów Europy Środkowej i Wschodniej”. W 1996 r. obronił pracę habilitacyjną „Procesy fundacyjne wielkopolskich klasztorów cysterskich linii altenberskiej: Łekno, Ląd, Obra”. Tytuł profesorski otrzymał w 2004 r. (od 2007 profesor zwyczajny). Od 2008 r. pełnił funkcję dyrektora Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Prof. Andrzej M. Wyrwa inicjował i angażował się w wiele przedsięwzięć naukowo-badawczych i kulturalnych, w tym wydarzenia „Peregrynacja dokumentu Zbyluta do źródeł”, zorganizowanego w okoliczności wpisania łekneńskiego dokumentu z 1153 r. na Listę Krajową UNESCO „Pamięć Świata”. Był przewodniczącym Rady Koordynacyjnej Szlaku Cysterskiego w Polsce i członkiem licznych towarzystw naukowych. Z Muzeum Regionalnym w Wągrowcu był związany od początku działalności placówki. Przez wiele lat uczestniczył w pracach Rady Muzeum (również jako jej przewodniczący). Wspierał jej pracowników wiedzą i osobistym zaangażowaniem, zarażał pasją, motywował do działania.

Jego dorobek obejmuje kilkaset opracowań naukowych. Znaczna ich część poświęcona jest tematyce cysterskiej oraz dziejom Łekna, Wągrowca i Pałuk. Szczególne miejsce zajmują publikacje dotyczące badań na stanowisku Ł3 w Łeknie (tzw. Klasztorek), odkrytego tam grodu, romańskiej rotundy z X/XI w. i reliktów najstarszego w Polsce klasztoru cystersów. Zgodnie z założeniami A. M. Wyrwy, prace te prowadzono z zachowaniem zasady interdyscyplinarności. Angażowały one kilkudziesięciu badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Zaowocowało to zastosowaniem pionierskich na gruncie światowej nauki prób datowania budowli murowanych metodą radiowęglową. Profesor kierował też badaniami archeologicznymi prowadzonymi w pobliskim kościele pw. św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim. Jego zaangażowanie w badanie dziejów tej świątyni doprowadziło do uznania jej  za jedną z najstarszych zachowanych świątyń drewnianych w kontynentalnej części Europy.

Wiele publikacji przygotowanych przez Profesora dotyczyło, jak wspomnieliśmy, dziejów naszej „małej ojczyzny” i przywróciły one pamięć o jej wielkiej historii. Dla zilustrowania wielowątkowych zainteresowań badawczych, warto wskazać tytuły kilku wybranych prac:

• Położenie, nazwa i charakterystyka środowiska naturalnego Wągrowca w: Dzieje Wągrowca, red. E. Makowski, Poznań 1994. W tejże monografii dwa kolejne rozdziały: Prahistoryczne i wczesnośredniowieczne osadnictwo w okolicach Wągrowca oraz Średniowieczne dzieje miasta od lokacji do końca XV wieku.
• Procesy fundacyjne wielkopolskich klasztorów cysterskich linii altenberskiej. Łekno-Ląd-Obra, Poznań 1995.
• Opactwo cysterskie Łekno-Wągrowiec (1153–1835/6): Zarys dziejów, Poznań 1998.
• Translokacja opactwa cystersów z Łekna do Wągrowca. Czas, inicjator i przyczyny translokacji w świetle źródeł pisanych, archeologicznych i podań. Próba naświetlenia problemu, w: Translokacja opactwa z Łekna do Wągrowca, Wągrowiec 1998.
• Dokument fundacyjny klasztoru cysterskiego w Łeknie z roku 1153, wstęp, omówienie i komentarz Andrzej M. Wyrwa, przekład Anna Strzelecka, Poznań 2003.
• Pietas Eclesiae et fides plebis. Szkice z dziejów religijności i wierzeń na ziemi łekneńskiej od średniowiecza do czasów nowożytnych, Poznań 2006.
• Przyczynki do rekonstrukcji klimatu w prahistorii i czasach historycznych na Pałukach w świetle interdyscyplinarnych badań łekneńskiego kompleksu osadniczego, w: Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowieczu w świetle badań interdyscyplinarnych, Toruń 2008.
• Klasztory cysterskie w Łeknie i Wągrowcu, Bydgoszcz 2010.
• Klejnot architektury drewnianej ziem polskich. Kościół św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim, Bydgoszcz 2011.
• Symbolika ryby i miejsce ryb w diecie klasztornej, w: Ryby w kulturze i rekultywacja środowiska wodnego. Szkic historyczny i badania hydrobiologiczne, red. A.M. Wyrwa, Bydgoszcz 2012.

Prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa został uhonorowany Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, odznaką honorową „Za Zasługi dla Województwa Wielkopolskiego”, Nagrody Powiatu Wągrowieckiego „Złota Pieczęć” i wieloma innymi wyróżnieniami.

Zapamiętamy Pana Profesora jako człowieka serdecznego i tryskającego energią, charyzmatycznego organizatora i wybitnego uczonego. Bardzo będzie nam brakować Jego niezwykłej osobowości, charakterystycznych powiedzeń, anegdot i aury serdeczności jaką wokół siebie roztaczał. Pozostawił po sobie ogromny dorobek naukowy i nieskończoną moc wspomnień…